Flow - van wetenschap naar onderwijs (deel 1 van 4)

Inleiding

In zijn beroemde werk ‘Flow’ (1994) begint Mihaly Csikszentmihalyi met de zin: ‘Drieëntwintighonderd jaar geleden kwam Aristoteles tot de conclusie dat de mens bovenal streeft naar geluk.’, om vervolgens de concluderen dat ondanks het verstrijken van eeuwen van technologische en materialistische vooruitgang, we weinig meer van het geluk begrijpen dan de tijdgenoten van de Macedonische filosoof. Nu dichtte Aristoteles een andere betekenis toe aan ‘geluk’ dan Csikszentmihalyi, maar dat dit begrip, dat in de Griekse oudheid werd geïntroduceerd, tot aan vandaag de dag een belangrijke rol in onze dagelijkse levens speelt, staat zonder meer vast.

Om meer inzicht te krijgen in wat een mens gelukkig maakt, deed Csikszentmihalyi onderzoek naar de optimale ervaring, of in zijn woorden: ‘flow’, genoemd naar het vitale gevoel van stroming, dat iemand ervaart gedurende de ervaring.

Flow en Creativiteit

In 1996 publiceerde Csikszentmihalyi het boek ‘Creativity’, welke hij schreef naar aanleiding van zijn  onderzoek naar de gewoontes van mensen die bepalend waren voor hun vakgebied. In dit gezelschap bevinden zich prominente wetenschappers, nobelprijswinnaars, artiesten en kunstenaars. Flow wordt in dit boek genoemd als essentiële drijfveer voor waarlijk creatief handelen.  Uit dit onderzoek komt naar voren dat het ervaren van ‘flow’ de gemene deler is, bij de geluksbeleving van mensen. Gelukkige mensen ervaren meer ‘flow’ in hun leven.

Verder onderzoek naar Flow

Na het verschijnen van de invloedrijke boeken van Csikszentmihalyi (1994, 1996) is er meer onderzoek naar ‘flow’ gedaan. Dankzij de voortschrijdende techniek werd het mogelijk deze optimale ervaring in de hersenen op minutieuze wijze te lokaliseren.

In maart 2014 werd het boek  ‘The Rise of Superman’, van journalist Stephen Kotler, met veel bombarie gepresenteerd. Kotler bundelde de resultaten van verschillende onderzoeken met betrekking tot flow, en combineerde deze met de ervaringen van extreme atleten. Het boek geeft aan hoe ver het onderzoek naar ‘flow’ is gevorderd. Dankzij de moderne technologie weten we welke hersengebieden extra actief zijn (of juist uitschakelen) tijdens de flowervaring;  weten we welke stoffen in de hersenen voor de sensatie zorgen; en welke hersengolven de verwerking van informatie beïnvloeden.

Er zijn twintig jaar verstreken, sinds Cszikszentmihalyi  de  definitie van ‘de optimale ervaring’ introduceerde.  In die twintig jaar is de term ‘Flow’, op verschillende wijzen van betekenis voorzien, al naar gelang de modellen waarbinnen ze werd ingezet.  Een element blijft echter terugkomen: Flow draagt bij aan onze geluk beleving .

Steeds vaker duikt de term op in vooruitstrevende verhandelingen over het onderwijs. Niet cijfers zouden de rode draad van een opleiding moeten zijn, maar de mate waarin iemand leert zijn eigen potentie te realiseren. Maar is ‘flow’ een begrip dat werkzaam is voor het onderwijs, of slechts een vage belofte waarvan de vervulling ervan slechts aan een enkeling is gegeven? In deze serie artikelen wordt ingegaan op de wetenschap achter 'flow' en de toepasssingen in het onderwijs.

~N.M.~


deel 2. Flow - van wetenschap naar onderwijs - deel 2